Tez çalışmalarında, dönem ödevlerinde, bilimsel araştırmalarda, biyoistatistik uygulamalarında SPSS veri analizi için en sıklıkla kullanılan programdır. SPSS programını kullanarak temel istatistik analizlerini gerçekleştirmek nispeten kolay olsa da tamamen hazırlıksız bir şekilde SPSS'i bilgisayarınıza yükleyip analiz yapmaya, tablolar oluşturmaya başlayamazsınız. Modern istatistik üzerine lisans, lisans üstü, ve doktora seviyesinde, on seneyi aşkın bir eğitimin ardından gerçekten uzman haline gelebildiğiniz bir alan artık. Ve SPSS'de bir kaç analizi yapmayı öğrenmiş olmak veri analizi konusunda yetkin olduğunuz anlamına gelmiyor.
Eğer araştırmanız, teziniz, makaleniz ya da uzmanlık / doçentlik dosyanıza koyacağınız tüm yayınlar için analizlerinizi kendiniz yapmaya karar verdiyseniz belli başlı bir istatistik yazılımını süratli ve doğru bir şekilde kullanmayı öğrenmek için de yeteri kadar zaman ayırmanız gerekecek.
Ülkemizde büyük ihtimalle en fazla kullanılan yazılım SPSS programıdır. SPSS pull down menüler, pratik grafik ullanıcı arayüzü ve doğrudan Excel ya da Word'e aktarılabilen çıktı formatı ile çoğu kullanıcı için yeterli olmanın ötesinde ideale yakın bir tercih. Eğer yeni rutinler yazmanızı gerektirecek kadar karmaşık modeller üzerinde çalışmıyorsanız, ya da geçtiğimiz bir kaç sene içerisinde kullanılmaya başlanan ve ancak ek kodlar aracılığıyla uygulayabileceğiniz bir analiz yöntemine ihtiyacınız yoksa SPSS'in sunduğu analiz ve raporlama ortamı ihtiyacınızı fazlasıyla görecektir.
SPSS'in sunduğu bu pratik kullanım ortamı kullanıcıyı aslında işinin olduğundan daha kolay olduğuna, sağlıklı bir veri analizi yapabilmek için gerekli bilginin çok da fazla olmadığına inadırabilir. Buna izin vermeyin. SPSS işinizi ne kadar kolaylaştırırsa kolaylaştırsın programın yetenekleri onu kullanan araştırmacının bilgi birikimi ve yetkinliği ile sınırlıdır. SPSS'e ne yapmasını istediğinizi söyleyebilmeli ve onun size sunduğu çıktıyı doğru şekilde değerlendirebilmelisiniz.
SPSS'de sağlıklı analizin ilk adımı veri setinizi doğru şekilde oluşturmaktır. Doğru veri ve değer etiketleri ile hazırlanmış olan veri seti sadece analizi daha kolay ve doğru şekilde yapmanıza yardımcı olmaz aynı zamanda size büyük zaman kazandırır. İşte SPSS'de veri seti oluştururken dikkat etmeniz gereken bir kaç nokta:
- Veri setinizi doğrudan SPSS Data Editor üzerinde oluşturmak yerine (çok büyük veri setleri, yani 1000 ve daha fazla gözlem içeren veri setleri hariç) Excel ya da başka bir Spreadsheet programı kullanarak hazırlayın. Excel'de basit veri işlemleri, değişiklikler, kopyala-yapıştır işlemleri çok daha hızlı gerçekleşir.
- Kategorik değişkenleri kategori isimlerini kullanarak girmek yerine her kategoriye 0'dan başlayarak bir sayı vererek oloşturun. Daha sonra her sayı değerine bir değer etiketi atayın. Bu şekilde SPSS'in analiz fonksiyonlarının tamamını kullanabilirsiniz. Bu aynı zamanda yazım hatalarından kaynaklanan problemleri de ortadan kadıracaktır. SPSS KADIN ve Kadın, KADIn girdilerini birbirinden farklı üç kategori olarak algılar. Oysa Kadınlar için 1, erkekler için 0 değerini girer, ardından 0 ve 1 değerlerine değer etiketi atarsanız böyle bir risk olmaz. Aynı zamanda SPSS'e veri girişi sırasında doğru etiketleme ileride yapacağınız değişiklikleri de daha kolay hale getirir. Örneğin diyelim ki cinsiyet değişkenini BAY ve BAYAN olarak girdiniz. Ancak daha sonra tez hocanız ya da dergi editörü bunu ERKEK ve KADIN olarak değiştirmenizi istedi. Eğer veri etiketleri kullandıysanız bu değişiklik sadece iki etiket değeri değiştirmekten ibarettir.
- Değişken isimleri mümkün olduğunca açık ama aynı zamanda kısa olmalıdır. Eğer mümkünse tamamen küçük harflerle ve Türkçeye özel harfleri kullanmadan (ç,ğ,ı,ö,ş,ü) isimlendirmeniz iyi olur. Çok sayıda analiz yaparken her tablo için işlemleri tekrarlamak yerine SPSS'in SYNTAX özelliğini kullanarak sadece değişken isimlerini değiştirerek çok sayıda adım içeren analizleri çok kısa zamanda tekrarlayabilirsiniz.
Bunlar SPSS programına veri girişi konusunda dikkat etmeniz gereken bir kaç önemli nokta. Eğer SPSS'e veri girişinin nasıl yapıldığını, Excel'den SPSS'e veri aktarma işlemini daha yakından, ayrıntılı bir şekilde anlatan bir yazı okumak isterseniz aşağıdaki yazıya bir göz atmanızı tavsiye ederim:
